Heimaræktun
Skemmtileg viðfangsefni fyrir alla fjölskylduna
Ungur skyldi læra ef aldraður skyldi kunna
Klifurplantan
Hvað þarftu:
Rennilásapoka, bómull/eldhúsbréf, teiknibólur eða sterkt límband, baunir að eigin vali og vatn.
Hvað á að gera:
Vættu lítillega bómul eða eldhúsbréf og settu baunir að eigin vali í, settu nú baunirnar með undirlaginu ofaní pokann og þannig að þær vísi upp. Festu pokann á vegg sem snýr móti glugga. Pokinn getur verið festur t.d. með límbandi eða teiknibólum. Passaðu að halda raka og fylgstu með plöntunni klifra upp vegginn.
Motturæktun
Hvað þarftu:
Gamalt teppi/ullarpeysu, box t.d. ísbox, mold, vatn og fræ t.d. radísufræ, bygg eða chiafræ.
Hvað á að gera:
Efnisbúturinn er klipptur niður svo hann passi í boxið. Búturinn er hreinsaður með því að hella yfir hann soðnu vatni.
Þá er fræjum stráð yfir nokkuð þétt. Settu lok á boxið, hafðu lokað í um 3 daga og opnaðu þá fyrir sólarljós. Á 7. degi ætti þétt „motta“ af spírum að hafa myndast. Uppskera er þegar þær teygja sig upp að eða yfir brún boxins.
Flöskuræktun
Hvað þarftu:
Flösku úr gleri, trekt, mold, vatn og 3-7 fræ t.d. baunir, radísur eða kryddjurtir.
Hvað á að gera:
Flaska er hálffyllt af góðri mold.
Fræ eru sett ofaní og moldin mettuð af vatni.
Flaskan er þá sett út í gluggakistu þar sem hún hitnar og myndar kjöraðstæður fyrir spírun. Fræin spíra og hefja vöxt sem endar með því að plönturnar gægjast upp úr flöskunni.
Glasaræktun
Hvað þarftu:
Einn 15 cm blómapott, mold, möl eða vikur, stórt glerglas, vatn og tómat.
Hvað á að gera:
Taktu minnst 15 cm blómapott og fylltu af góðri mold með möl/vikri í botninn. Taktu tómat af uppáhald tegundinni þinni, skerðu sneið af honum, helst úr miðju, og komdu fyrir á 1 cm dýpi í miðjum potti. Mettaðu moldina með vatni. Settu hálfs lítra glas yfir tómatsneiðina. Komdu pottinum með glasinu fyrir á hóflega sólríkum stað. Um leið og plantan myndar græn blöð færist þetta litla gróðurhús í sólríka gluggakistu. Fjarlægið glasið þegar plantan hefur vaxið upp í topp þess. Athugið að tómatplöntur geta orðið nokkuð stórar og þurfa mikið vatn.
Stígvélaræktun
Hvað þarftu:
Einn 15 cm blómapott, mold, möl eða vikur, stórt glerglas, vatn og tómat.
Hvað á að gera:
Taktu minnst 15 cm blómapott og fylltu af góðri mold með möl/vikri í botninn. Taktu tómat af uppáhald tegundinni þinni, skerðu sneið af honum, helst úr miðju, og komdu fyrir á 1 cm dýpi í miðjum potti. Mettaðu moldina með vatni. Settu hálfs lítra glas yfir tómatsneiðina. Komdu pottinum með glasinu fyrir á hóflega sólríkum stað. Um leið og plantan myndar græn blöð færist þetta litla gróðurhús í sólríka gluggakistu. Fjarlægið glasið þegar plantan hefur vaxið upp í topp þess. Athugið að tómatplöntur geta orðið nokkuð stórar og þurfa mikið vatn.
Dósaræktun
Hvað þarftu:
Niðursuðudós, mold, vikur eða möl, vatn og fræ t.d. kóriander eða kúmen.
Hvað á að gera:
Settu eina tóma niðursuðudós í sjóðandi vatn. Miðinn losnar og dósinn sótthreinsast. Settu möl/vikur í botninn og fylltu upp með mold.
Settu eftirlætis kryddjurtafræin þín, u.þ.b. 10 stk í hverja dós, þrýstu létt niður í moldina og jafnaðu yfirborðið. Vökvaðu sem nemur ¼ af rúmmáli dósarinnar.
Svepparæktun
Hvað þarftu:
Skyr/jógurdós með loki, kaffikorg, svepp og vatn.
Hvað á að gera:
Skref 1: Skerðu 2-3 sneiðar af uppáhalds sveppnum þínum, best er að nota sneiðar úr miðjum sveppnum til að fá sporana. Leggðu milli tveggja arka af pappa og bleyttu. Settu inn í poka sem lokast auðveldlega t.d. rennilásapoka og geymdu á myrkum köldum stað í 2 vikur. Þá hafa myndast sveppaþræðir.
Skref 2: Þegar pappinn er orðinn alhvítur af sveppaþráðum skal taka hann úr pokanum, klippa í litla ferninga, og blanda saman við nýlagaðan kældan kaffikorg ofaní skyr/jógúrtdós. Lokið dósinni og setjið dósina á kaldan dimman stað. Gott er að kíkja á boxið á nokkurra daga fresti og passa að massinn haldist rakur. Hafið þolinmæði því ferlið tekur 2-5 vikur.
Skref 3: Þegar massinn er orðinn alhvítur þá skal taka lokið af og færa dósina á hlýrri stað. Þá má fljótlega búast við að ávöxtur sveppaþráðanna komi uppúr krafsinu en gætið að ávöxturinn ofþorni ekki.
Krukkuræktun
Hvað þarftu:
Krukku með loki, bómull, vatn og fræ t.d. kjúklingabaunir.
Hvað á að gera:
Finndu krukku og settu bómull í hana. Ef bómullin er í skífum rífðu hana upp svo hún líkist litlu skýi. Veldu fræ að eigin vali og settu efst í bómullina. Mettaðu bómullina með vatni og settu lokið á. Þegar fræin eru búin að ræta sig, þ.e. rætur eru orðnar nokkuð sjáanlegar, má færa spírurnar varlega yfir í mold.
Plastflöskuræktun
Hvað þarftu:
Eina 2 l plastflösku, skæri, kveikjara, nokkra 5 cm spottar af grófu bómullargarni, mold, vatn og fræ t.d. basil.
Hvað á að gera:
Taktu eina 2 l plastflösku með tappa og klipptu til helminga. Klipptu/brenndu 2x þrjú göt í flöskuna sitt hvoru megin nærri flöskuhálsinum. Hafðu gott bil á milli gatanna og ekki er verra að þau séu ekki öll í jafnri línu. Gataðu tappann á flöskunni, stingdu bómullarþráðunum í gegn og skrúfaðu tappan á. Stingdu nú efri hluta flöskunnar ofaní neðrihlutann með flöskuhálsinn vísandi niður. Fylltu efri hluta flöskunnar með mold og sáðu basil fræjum í efsta lagið á moldinni, þrýstu létt niður í moldina og jafnaðu yfirborðið. Mettaðu moldina af vatni. Settu að lokum vatn í neðri hluta flöskunnar og sjáðu til þess að bómullarþræðirnir liggi vel niður í vatnið.
Hvítlauksræktun
Hvað þarftu:
Eitt meðalstórt box t.d. ísbox, mold, hvítlauk og vatn.
Hvað á að gera:
Fylltu box ⅔ með mold. Taktu hvítlauk og hlutaðu í sundur. Settu hvítlauksrifin niður með um 2 cm millibili. Láttu háls rifjanna snúa upp og oddmjóa endann niður. Mettaðu moldina með vatni. Fljótlega byrja græn grös að spretta uppúr hvítlauksrifjunum sem bera hvítlauksbragð og má klippa og nýta í matargerð líkt og kryddjurtir.
Eggjabakkaræktun
Hvað þarftu:
Eggjabakka, mold, jarðarber, tannstöngull, eldhúsbréf, vatn.
Hvað á að gera:
Settu mold í litlu hólfin á eggjabakkanum. Týndu fræ utanaf jarðarberjum með tannstöngli og geymdu á eldhúsbréfi. Þegar þau eru alþurr (1-2 dagar) eru þau sett í hvert sitt hólf á 0,5cm dýpi.
Haldið moldinni rakri og hlúið vel að plöntunum ykkar.
Þegar þær svo sýna fallega græn blöð má færa þær út í sólríkt beð eða stærri og sólríkari potta.
Fernuræktun
Hvað þarftu:
Eina tóma mjólkurfernu, mold, möl/vikur, vatn og salatfræ t.d. vatnakarsa (watercress)
Hvað á að gera:
Settu möl eða vikur í botninn á vel hreinsaðri fernu, bættu mold upp í ¾ af fernunni. Stráðu fræjum nokkuð þétt í fernuna. Vökvaðu þannig að moldin mettist. Fljólega byrja fræin að vakna til lífsins. Passaðu uppá raka, leyfðu spírunum að vaxa í um vikutíma eða eins og hentar, þá má klippa og nota.
Spíruræktun
Hvað þarftu:
Rennilásapoka, eldhúsbréf, vatn og baunir að eigin vali.
Hvað á að gera:
Vættu eldhúsbréf og leggðu í botninn á rennilásapoka. Settu baunir að eigin vali á eldhúsbréfið. Það má vera nokkuð þétt. Passaðu að halda raka en ekki loka pokanum alveg. Eftir 3-5 daga hafa baunirnar spírað og eru tilbúnar til neyslu.
Skemmtilegt er að gera prófanir á bragði spíra á þennan hátt, bragðast t.d kúmenspírur eins og kringlur?
Þolinmóða hnetan
Hvað þarftu:
Einn 20 cm pott, mold, vikur, jarðhnetur í skurn
Hvað á að gera:
Taktu hneturnar úr skurninni. Settu vikur í botninn á pottinum og fylltu upp með góðri gróðurmold.
Settu 5-6 jarðhnetur um 2 cm undir yfirborð moldarinnar og hafðu gott bil á milli þeirra. Vökvaðu moldina, settu plastfilmu yfir og geymdu rökkvuðum stað þar til fer að sjást í grænt spretta uppúr moldinni. Þá tekurðu plastið af og færir í betri birtuskilyrði.
Þegar plönturnar hafa náð um 7-10 cm má færa plönturnar í eigin pott og finna þeim sólríkan stað. Þar sem plönturnar leita í birtu er gott að snúa pottunum svo plantan vaxi beint upp. Passaðu að plönturnar þorni ekki.
Plantan blómstrar fallega en býr til ávöxtinn niðri í moldinni. Þegar blómin myndast er sniðugt að vökva öðru hvoru með næringarvatni. Mikilvægt er að hafa þolinmæði við þessa tilraun því jarðhnetur geta tekið um 90-150 daga að myndast.
Betra er kál í koti en krás í herrasloti
Jógakennari sem brennur fyrir ræktun, endurnýtingu, sjálfbærni og fræðslu.
Áhugamaður um allt milli himins og jarðar. allt hefur spennandi fleti sem vert er að rannsaka nánar.
Matjurtaræktun í skólastofunni
Heim
Um
Samstarfsskólar
Bloggið
Heimaræktun
Heimaverkefni
Fróðleikur
Myndir
Vertu með
Sími og netfang
Gunnar Ólafsson
Sími 888 5579
frae@djupid.net
“Til allrar menningar þarf ræktun, og til allrar ræktunar þarf tíma. Þess vegna er í rauninni ekki til ný menning. Öll menning er gömul.” - Þórarinn Björnsson
